Tι είναι η Εμμηνόπαυση;
Με την απόλυτα στενή έννοια του όρου, «Εμμηνόπαυση» σημαίνει παύση, δηλαδή οριστική διακοπή της εμμήνου ρύσεως, δηλαδή της περιόδου ή του καταμήνιου κύκλου της γυναίκας. Για για να πούμε πως μια γυναίκα βρίσκεται οριστικά σε εμμηνόπαυση, δεν θα πρέπει να έχει περίοδο για διάστημα τουλάχιστον ενός χρόνου. Η διακοπή της περιόδου κατά την μμηνόπαυση εμφανίζεται όταν διακοπεί η λειτουργία των ωοθηκών με αποτέλεσμα να σταματήσει η λειτουργία της ωορρηξίας και η παραγωγή οιστρογόνων και προγεστερόνης. Κατά συνέπεια η εμμηνόπαυση σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής περιόδου στη ζωή μιας γυναίκας.
Μόλις το νέο κορίτσι τελειώσει την εφηβεία του έχει στις ωοθήκες του μόλις 300.000-350.000 ωοθυλάκια. Κατόπιν, στη διάρκεια των τριων επόμενων δεκαετιών, η γυναίκα διαθέτει αυτή και μόνο τη συγκεκριμένη Δεξαμενή Ωοθυλακίων (Ovarian Reserve of Follicles) και άθε μήνα, με την επίδραση των απαραίτητων πλέον γοναδοτροπινών Ορμονών (LH και FSH), κάποια ωοθυλάκια, οδηγούνται σε μεγαλύτερη ωρίμαση και από αυτά συνήθως ένα θα φτάσει σε πλήρη ανάπτυξη και θα απολουθήσει η ωωθυλακιορρηξία.
Κάθε μήνα στη ζωή της γυναίκας ωοθυλάκια καταστρέφονται και μειώνεται ο αριθμός τους στη «δεξαμενή» των ωοθηκών, η οποία δεν ανανεώνεται. Τα Ωοθυλάκια όμως, είναι πολύτιμα τόσο για τις ίδιες τις γυναίκες, όσο και για την διαδικασία αναπαραγωγής τους. Τα Ωοθυλάκια που ωριμάζουν κάθε μήνα, παράγουν οιστρογόνα, με σημαντικότερη τη 17β- Οιστραδιόλη(Ε2). Τα οιστρογόνα φροντίζουν για την εύρυθμη λειτουργία των γεννητικών οργάνων της γυναίκας, της ουροδόχου κύστεως, της ουρήθρας της, καθώς και για την κατάσταση του δέρματός της. Επίσης φροντίζουν τα δευτερεύοντα χαρακτηριστικά του φύλου και δεκάδες άλλες λειτουργίες στο σώμα της γυναίκας.
Το σημαντικότερο συμβάν προκειμένου να διατηρείται η ισορροπία του γυναικείου οργανισμού, είναι η ωοθυλακιορρηξία. Μόνο τότε παράγεται η άλλη πολύτιμη ορμόνη για τις γυναίκες, δηλαδή η προγεστερόνη, που είναι η ορμόνη της μητρότητας και η αντικαρκινική προστασία της γυναίκας, καθώς εξισορροπεί την πολλαπλασιαστική, αυξητική και μιτωτική δράση των οιστρογόνων.
Σε ηλικίες άνω των 40 και κυρίως άνω των 45 ετών καθώς ελαττώνονται τα ωοθυλάκια στις ωοθήκες κάθε γυναίκας, μειώνονται αντίστοιχα και οι βασικές της ορμόνες, οι ωοθυλακιορρηξίες αραιώνουν κι έτσι, σε διαφορετικό χρόνο κάθε γυναίκα, μπαίνει σε μία χρονική περίοδο της ζωής της, λίγα χρόνια πριν την εμμηνόπαυση, που την ονομάζουμε «Κλιμακτήριο» ή «Προεμμηνόπαυση». Η περίοδος αυτή που συνήθως διαρκεί 2-3 χρόνια χαρακτηρίζεται από αστάθεια του κύκλου, ορμονική αστάθεια με προοδευτικη ορμονική έκπτωση και καταλήγει στην οριστική εμμηνόπαυση.
Η μέση ηλικία εμμηνόπαυσης στην Ελλάδα είναι τα 50-51 έτη. Η πλειοψηφία των γυναικών σταματά να έχει περίοδο ανάμεσα στις ηλικίες 45 έως 55 ετών. Κατα τη διάρκεια της κλιμακτηρίου σταδιακά και περισσότερο στα πρώτα χρόνια της εμμηνόπαυσης ενδέχεται να εμφανιστούν συμπτώματα, που σχετιζονται με την έλειψη των οιστρογόνων, αλλαγές στο μεταβολισμό, μείωση της πυκνότητας των οστών με επακόλουθη οστεοπενία ή/και οστεοπόρωση και αλλαγές στο καρδιαγγειακό σύστημα με αύξηση των σχετικών προβλημάτων.
Ο προλητικός γυναικολογικός έλεγχος συνεχίζεται στις ηλικίες αυτές σε ετήσια βάση και περιλαμβάνει:
- Διερεύνηση συμπτωμάτων που σχετίζονται την κλιμακτήριο (εξάψεις, νυκτερινές εφιδρώσεις, ξηρότητα κόλπου, αυπνία, διαταραχές του ύπνου, εναλλαγές στη διάθεση, αρθραλγίες, διαταραχές της ούρησης κλπ)
- Γυναικολογική εξέταση (επισκόπηση αιδοίου, κόλπου και τραχήλου και εφόσον χρειάζεται αμφίχειρη γυναικολογική εξέταση την οποία προσπαθούμε να αποφύγουμε όταν ακολουθεί ενδοκολπικό υπερηχογράφημα και δεν θεωρηθεί αναγκαία ιατρικά)
- Τεστ Παπανικολάου σε ετήσια βάση (εκτός αν το ιστορικό ή τα ευρήματα υποδεικνύουν συχνότερο έλεγχο)
- Ενδοκολπικό υπερηχογράφημα (έλεγχος για συγγενείς ανωμαλίες, ινομυώματα μήτρας. πολύποδες ενδομητρίου, κύστες ωοθηκών, πολυκυστικές ωοθήκες κλπ – Λόγω της ορμονικής αστάθειας αυξάνεται η συχνότητα ανεύρεσης ωοθηκικών κύστεων).
- Μαστολογικός έλεγχος (ψηλάφηση μαστών, υπερηχογράφημα μαστών και ψηφιακή μαστογραφία).
- Ενημέρωση για θέματα σχετικά με την κλιμακτήριο και την επερχόμενη εμμηνόπαυση. Εξήγηση ότι η εμμηνόπαυση δεν είναι πάθηση, αλλά φυσιολογική εξέλιξη του οργανισμού της γυναίκας και συμβουλές για την πρόληψη ανεπιθύμητων επιπτώσεων της εμμηνόπαυσης και αλλαγή στον τρόπο ζωής, διατροφής και άσκησης. Σε επιλεγμένες περιπτώσεις σύσταση για θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης αν θεωρηθεί ιατρικά αναγκαίο.
Πέραν του συνήθους προληπτικού ελέγχου κατά περίπτωση μπορεί να προταθούν επιπλέον ιατρικές εξετάσεις, εάν κριθεί αναγκαίο όπως:
- Μέτρηση της οστικής πυκνότητας των οστών (ανάλογα και με το οικογενειακό ιστορικό και πιθανή λήψη φαρμάκων που επηρεάζουν την πυκνότητα των οστών,)
